Inleiding
In het voorjaar van 2024 heeft de Raad besloten de strategische investeringsagenda te hanteren als financieel instrument. De spelregels strategische investeringsagenda zijn in maart 2025 vastgesteld door de Raad. In de programmabegroting 2025 is de investeringsagenda reeds ter kennisname aangeboden aan de Raad. In deze perspectiefnota bieden we de strategische investeringsagenda voor het eerst ter vaststelling aan.
Bij een deugdelijke financiële huishouding hoort een goede balans tussen de langjarige opgaven in de fysieke leefomgeving enerzijds en een langdurig consistent financieel beleid ten aanzien van de schuldpositie anderzijds. De investeringsagenda biedt inhoudelijk en financieel inzicht in de investeringsopgaven vanaf initiatief / ambitie tot realisatie. De strategische investeringsagenda is gekoppeld aan de groei van de gemeente Deventer. De groei van Deventer in de komende jaren met in totaal 11.000 woningen (vanaf 2020) vraagt om grote investeringen in de leefomgeving.
De veelheid en de omvang van de investeringen in combinatie met de grenzen aan financiële middelen en de uitvoeringskracht van de organisatie vragen om een langjarige en brede afweging. Dit vraagt om slimme combinaties, extern geld, prioritering en uiteindelijk het maken van keuzes. De Strategische Investeringsagenda is een nieuw instrument en heeft naast het zijn van een sturingsinstrument als doel te sparen voor toekomstige investeringen. Hierdoor ontstaat er meer financiële continuïteit en stabiliteit om uitvoering te geven aan de langjarige investeringsopgaven. Tevens komt de gemeente beter in positie als andere partijen in de stad willen investeren. Door te beschikken over budgetruimte kunnen we slagvaardiger inspelen op de dekkingsmogelijkheden van provincie, Rijk of Europese Fondsen.
Met deze strategische investeringsagenda geven we inzicht- en overzicht in de toekomstige investeringsbehoefte en de financiële middelen die daarvoor benodigd zijn. Op basis hiervan gaan we met de raad in gesprek over de prioritering van investeringen in combinatie met de beschikbare middelen.
Algemeen
De gemeente Deventer staat aan de vooravond van een periode van groei en transformatie. In een tijd waarin zowel de globale als nationale context ons voor grote uitdagingen stelt, is het van cruciaal belang dat wij als gemeente proactief en strategisch handelen. De groei van Deventer vraagt grote investeringen in de fysieke leefomgeving.
Op hoofdlijnen zijn drie soorten investeringen in de fysieke leefomgeving te onderscheiden:
- Investeringen in onrendabele top woningbouw- en werkopgaven;
- Investeringen in infrastructuur en mobiliteit;
- Investeringen in maatschappelijke voorzieningen.
Meer informatie
Investeringen in onrendabele top woningbouw- en werkopgaven
Investeringen in onrendabele top woningbouw- en werkopgaven
Bij de ontwikkeling van nieuwe woningbouwlocaties, werklocaties (zoals bedrijventerreinen, kantorenparken) of gemengde werk-woongebieden kunnen de kosten van de publieke investeringen ontwikkeling hoger uitvallen dan de opbrengsten. Het verschil tussen de totale kosten en de marktwaarde van het project wordt aangeduid als de onrendabele top.
De oorzaken van een onrendabele top zijn divers. Een onrendabele top kan onder andere ontstaan door:
- Hoge kosten voor aanpassing of aanleg infrastructuur en leefomgeving (wegen, OV, nutsvoorzieningen);
- Bodemverontreiniging of andere saneringskosten;
- Lage grondprijzen in economisch zwakkere regio’s;
- Beperkte marktvraag of lange terugverdientijd;
- Ambities voor duurzaamheid of ruimtelijke kwaliteit die extra investeringen vergen.
Een onrendabele top vormt vaak een belemmering voor investeringen door marktpartijen. Overheden (zoals het Rijk, provincies of gemeenten) kunnen daarom bijdragen via subsidies, fondsen of andere financiële instrumenten om deze top af te dekken. Dit maakt ontwikkelingen haalbaar en versnelt de ontwikkeling van strategisch belangrijke werklocaties.
De gemeente Deventer heeft de ambitie om voor 2035 (vanaf 2020) 11.000 nieuwe woningen te realiseren. Dit is geen gemakkelijke opgave, gezien de onrendabele top van met name binnenstedelijke grondexploitaties. Op basis van diverse onderzoeken en kentallen is duidelijk dat de onrendabele toppen van binnenstedelijke woningbouw ca € 20.000 per woning is. De binnenstedelijke opgave voor Deventer heeft de komende jaren (tot 2035) een omvang van ca 7.000 woningen. Grove indicatie omvang: € 140 miljoen. De onrendabele top van werklocaties is zeer sterk afhankelijk van de planuitwerking. Hier zijn aan de voorhand geen kentallen beschikbaar.
Infrastructurele en mobiliteitsinvesteringen
Infrastructurele en mobiliteitsinvesteringen
De groei van onze stad vereist aanzienlijke investeringen in infrastructuur. Dit omvat niet alleen de aanleg van nieuwe wegen en openbaar vervoersverbindingen, maar ook de verbetering van bestaande infrastructuur en aanpassingen in de openbare ruimte om de toenemende drukte op te vangen. Om de leefbaarheid van de fysieke leefomgeving bij verdichting te waarborgen is het belang van de stedelijke infrastructuur ook een transitie doormaakt. Vanuit het STOMP-principe zijn investeringen nodig om meer ruimte te creëren voor voetgangers en fietsen. Om de binnenstedelijke ruimte leefbaar te houden ondanks verdere verdichting en opgaven op het gebied van energietransitie en klimaatadaptatie, moet de automobiliteit worden verplaatst of moet ruimte gevonden worden door multifunctioneel grondgebruik (ondergronds brengen van infrastructuur).
Om de stationsomgeving maximaal te benutten voor onze stedelijke groei, zijn zeer grote investeringen nodig aanvullend op de versnellingsgelden. Deze investeringen zijn cruciaal om de bereikbaarheid en leefbaarheid van Deventer te waarborgen.
Dergelijke grote infrastructurele ingrepen om de groei van Deventer op te vangen vallen onder de bovenwijkse en bovenplanse voorzieningen. Alleen het toerekenbare deel van de investeringen kan verhaald worden op gebiedsontwikkelingen. Als ze financieel niet verhaald kunnen worden vallen ze onder de onrendabele top van gebiedsontwikkelingen (zie punt 1 / paragraaf 8.2.1).
Er zijn echter ook kosten van infrastructurele en mobiliteitsinvesteringen die niet-toerekenbaar zijn aan de ontwikkelingen. Deze resterende kosten moeten wel gemaakt worden. Deze kosten zijn op basis van kentallen vele malen hoger dan de onrendabele top bij woningbouwprojecten.
Grove inschatting omvang: € 280 miljoen - € 560 miljoen.
Investeringen in Maatschappelijke Voorzieningen
Investeringen in Maatschappelijke Voorzieningen
Naast woningbouw en infrastructuur is het van groot belang dat wij investeren in maatschappelijke voorzieningen zoals scholen, zorginstellingen, wijk- en buurtvoorzieningen, kunst- en culturele instellingen, sportinstellingen en recreatiemogelijkheden. Deze voorzieningen dragen bij aan de sociale cohesie en de kwaliteit van leven in onze gemeente. Het is onze taak om ervoor te zorgen dat deze voorzieningen gelijke tred houden met de groei van onze bevolking. Grove indicatie omvang: € 100 miljoen - € 300 miljoen.
Strategische investeringslijst
Op basis van de huidige programma’s binnen de gemeente zijn op deze strategische investeringsagenda de investeringsopgaven opgenomen. Hierbij is onderscheid gemaakt in de opgaven waarvoor de versnellingsgelden zijn ontvangen en de overige investeringsopgaven.
Investering | Bruto inves-tering | Bijdrage derden | Beschikbare dekking | Categorie | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A | B | C | Totaal | ||||||
t/m 2029 | T/m 2035 | Na 2035 | |||||||
Versnellingsgelden | |||||||||
Centrumschil Historische binnenstad fietsenstalling | 4.300 | -1.075 | -1.075 | 2.150 | 0 | 0 | |||
Centrumschil Historische binnenstad maatregelen speedpedelec | 215 | -107 | -107 | 0 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien mobiliteitshub | 9.000 | -2.685 | -2.685 | 3.629 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien tunnel onder spoor | 15.000 | -3.601 | -3.601 | 7.798 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien autoluw Verzetslaan | 6.516 | -2.290 | -2.290 | 1.936 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien Handelskade | 4.512 | -2.150 | -2.150 | 212 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien langzaamverkeersbrug Handelskade | 1.854 | -927 | -927 | 0 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien Brinkgeverweg | 161 | -81 | -81 | 0 | 0 | 0 | |||
Centrumschil Werkgebieden in ontw. mobiliteitshub Roto | 12.000 | -882 | -5.882 | 5.237 | 0 | 0 | |||
Centrumschil Werkgebieden in ontw. langzaamverkeers brug Roto naar binnenstad | 1.850 | -742 | -742 | 366 | 0 | 0 | |||
Totaal Centrumschil versnellingsgelden | 55.408 | -14.540 | -19.540 | 21.328 | 0 | 0 | 21.328 | ||
Keizerslanden capaciteitsuitbreiding van Oldenielstraat | 17.778 | -8.889 | -8.889 | 0 | 0 | 0 | |||
Keizerslanden Fiets- en voetgangerstunnel WC Keizerslanden | 9.352 | -4.676 | -4.676 | 0 | 0 | 0 | |||
Keizerslanden fietspad Laan van Borgele | 634 | -317 | -317 | 0 | 0 | 0 | |||
Totaal Keizerslanden versnellingsgelden | 27.764 | -13.882 | -13.882 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
Overige investeringen | |||||||||
Centrumschil Historische binnenstad | 3.785 | -2.420 | 0 | 1.365 | 0 | 0 | |||
Centrumschil Historische binnenstad | 6.240 | -300 | -300 | 0 | 5.640 | 0 | |||
Centrumschil de Kien parkeergarage onder de gracht | 85.000 | -55.000 | 0 | 30.000 | 0 | ||||
Centrumschil de Kien fietsparkeren station noord | 5.000 | 0 | 5.000 | 0 | |||||
Centrumschil de Kien | 10.040 | -315 | -1.940 | 7.785 | 0 | 0 | |||
Centrumschil de Kien | 8.310 | -10 | 0 | 8.300 | 0 | ||||
Centrumschil Vestingzone | 2.100 | -1.610 | -300 | 190 | 0 | 0 | |||
Centrumschil Vestingzone | 690 | 0 | 690 | 0 | |||||
Centrumschil Werkgebieden in ontw. | 1.835 | -860 | 975 | 0 | 0 | ||||
Centrumschil Werkgebieden in ontw. Haveneiland onrendabele top | 12.500 | -8.500 | 4.000 | 0 | 0 | ||||
Keizerslanden ondertunneling kruispunten v Oldenielstraat | 26.000 | 26.000 | 0 | 0 | |||||
Keizerslanden kruispunt Lebuinuslaan – K. de Grotelaan | 20.000 | 20.000 | 0 | 0 | |||||
Keizerslanden Kei 13 | 2.000 | 2.000 | 0 | 0 | |||||
Keizerslanden Herontwikkeling Piekfijnplein onrendabele top | 1.200 | 1.200 | 0 | 0 | |||||
Twee scholen voor de groei van de stad Deventer | 21.928 | 0 | 21.928 | 0 | |||||
Poort van Deventer | 12.090 | -200 | 0 | 11.890 | 0 | ||||
IJsselfront Noord | 3.000 | 3.000 | 0 | 0 | |||||
IJsselfront Zuid | 3.000 | 0 | 3.000 | 0 | |||||
Grondexploitatie Wechelerhoek onrendabele top | 11.000 | 0 | 11.000 | 0 | |||||
Grondexploitatie Wechelerhoek Zandweteringpark | 2.700 | 0 | 2.700 | 0 | |||||
Programma Fiets Verbreden fietspaden op- en afgangen spoorbrug | 16.000 | 0 | 16.000 | 0 | |||||
Programma Fiets Fietsbrug IJssel F1 parallel langs A1 | 20.000 | 0 | 0 | 20.000 | |||||
Programma Fiets Spoor- en wegkruising Siemelinksweg langs Schipbeek | 10.000 | 0 | 0 | 10.000 | |||||
Programma Fiets Fietsverbinding Wechelerhoek - Tunnel Henry Dunantlaan | 10.000 | 0 | 0 | 10.000 | |||||
Derde IJsselbrug | 300.000 | 300.000 | |||||||
Totaal overige investeringen | 594.418 | -4.855 | -66.900 | 66.515 | 116.148 | 340.000 | 522.663 | ||
Totaal strategische investeringsagenda | 677.590 | -33.277 | -100.322 | 87.843 | 116.148 | 340.000 | 543.991 |
Toelichting
Gebiedsontwikkeling Centrum & Schil
Voor de gebiedsontwikkeling hebben we als gemeente meerdere subsidies verkregen. Dit betreft o.a. de versnellingsgelden (€14,7 miljoen), Woningbouwimpuls (€3,25 miljoen) en middelen voor het stadsarrangement (circa €1,6 miljoen). De onderliggende projecten lopen al. Belangrijke risico’s hieromtrent zijn trage besluitvorming, stijgende bouwkosten, en vertraging van bouwprojecten. Tegelijk liggen er kansen om sneller te bouwen, ontwikkelaars te stimuleren en extra subsidies aan te trekken. Belangrijke voorwaarde is dat we uiterlijk in 2030 starten met de bouw van de woningen, en alles voor 2035 moeten afronden. Dit vraagt lef, duidelijke keuzes en samenwerking. Het niet tijdig realiseren zal resulteren in te terugbetalen van de subsidies.
Bij het schetsen van een perspectief op de ontwikkeling van het gebied Centrum & Schil, op basis van de gemeentelijk ambities, dan zijn meerdere aanvullende investeringen benodigd. Oorzaken hiervan zijn hogere bouwkosten (o.a. door stijgende rente, duurzaamheidseisen), situaties waar geen kostenverhaal mogelijk is en scope wijzigingen om gemeentelijke ambities te realiseren en kansen te benutten. Zo zijn extra middelen nodig om 10 versnellingsprojecten te realiseren. Deze kosten zijn nog niet volledig gedekt en moeten uiterlijk voor 2030 gereserveerd worden. Ook is extra budget nodig voor: Maatregelen uit het besluit Hoogwaardig Wonen in Stad (HWS) en Investeringen in openbare ruimte (klimaat, mobiliteit, vergroening). De financiële vertalingen voor het schetsen van het perspectief voor het gebied Centrum &Schil is inzichtelijk gemaakt in onderstaande weergave. Dit laat zien dat de ontwikkeling van het gebied voor de korte- middellange- en lange termijn vraagt om een investering van ruim €190 miljoen. Hiervan is ruim € 108 miljoen reeds gedekt vanuit de huidige begroting dan wel bijdragen en subsidies. Aanvullende dekking is benodigd ten bedrage van circa €82 miljoen. Daarvan is €59 miljoen nieuw beleid en €23 miljoen bestaand beleid.
Het totaal van deze investeringen ziet hoofdzakelijk toe op investeringen voor de inrichting van de openbare ruimte, investeringen in parkeervoorzieningen en de onrendabele top op de ontwikkelingen van het Haveneiland waar voorkeursrecht op is gevestigd.
Belangrijke risico’s zijn trage besluitvorming, stijgende bouwkosten, tekort aan budget en vertraging van bouwprojecten. Tegelijk liggen er kansen om sneller te bouwen, ontwikkelaars te stimuleren en extra subsidies aan te trekken. Voorwaarde is dat we uiterlijk in 2030 starten met de bouw van de woningen, en alles voor 2035 afronden.
Gebiedsontwikkeling Keizerslanden
Vanuit de versnellingsgelden is er in de gemeentelijke begroting een bedrag beschikbaar van € 27,6 miljoen. Dit voor infrastructurele werkzaamheden ten behoeve van de woningbouwversnelling. De helft van dit bedrag is gedekt vanuit een rijksbijdrage. De doelstelling is een beoogde woningbouwversnellingen van 1650 woningen in het gebied Keizerslanden. Voorwaarden van de rijksbijdrage is dat de start van de bouw van de laatste woningen in 2030 moet zijn begonnen en dat de infrastructurele werkzaamheden uiterlijk in 2027 moeten zijn gestart en in 2035 moeten zijn opgeleverd. Hierin schuilt ook het risico, dat als de infrastructurele werkzaamheden niet of niet tijdig worden gerealiseerd, we hier als gemeente de rijksbijdrage (gedeeltelijk) moeten terugbetalen. Ook dienen we het risico te onderkennen van stijgende prijzen (indexatie). De rijksbijdragen worden namelijk niet geïndexeerd.
Bij het verder schetsen van een perspectief voor dit gebied, zien wij de onderstaande investeringen op de middellange- en lange termijn op ons afkomen om het gebied mee te laten groeien met de ambities van de groei van de stad van Deventer. Daarvoor zijn aanvullende middelen benodigd welke wij op zullen nemen in de strategische investeringsagenda. Dit omvat investeringen in:
• Capaciteitsuitbreiding infrastructuur Hanzewegtracé
• Ongelijkvloerse gemotoriseerd-/fiets-/voetgangerskruisingen (Oldenielstraat) rond 2030. Inschatting €21–26 miljoen, afhankelijk van de combinatie van mogelijke ongelijkvloerse kruispuntoplossingen.
• Aanpassen kruispunt Lebuinuslaan / Magijnenenk met de Karel de Grotelaan. Dit omwille van meer capaciteit voor gemotoriseerd verkeer door overkluizing. Inschatting is een investering van meer dan €20 miljoen (eenmalig, rond 2030)
• Ruimtelijke inpassing van de buitenruimte van Kei13 (volgens STOMP-principe). De inschatting bedraagt €2 miljoen over de jaren 2026/2027.
• Herontwikkeling van het Piekfijnplein waar de gemeente voorkeursrecht heeft gevestigd. Eerdere subsidieaanvraag voor de ontwikkeling van dit plein is afgewezen. De ontwikkeling van dit plein vraagt om dekking van een onrendabele top van circa €1,2 miljoen in 2027.
Twee scholen voor de groei van de stad Deventer
In het Integraal Huisvestingplan Onderwijs 2024-2040 is een eerste doorkijk gegeven van de verwachte leerlingengroei in Deventer. In verschillende wijken begint de capaciteit onder andere door de woningbouwopgave te knellen. De twee focusgebieden in de eerste fase van het IHP, te weten de Centrumschil en Keizerslanden, hebben naar verwachting vanaf 2028 aanvullende capaciteit nodig. Dit vertaalt zich op het moment in twee 'standaard' scholen van ongeveer 360-400 leerlingen. Omdat deze capaciteitsvraag gerelateerd is aan de groei van Deventer, reserveren we hiervoor middelen binnen de strategische investeringsagenda.
Poort van Deventer
De Poort van Deventer vormt dé toegangspoort naar Deventer. Het gebied biedt ruimte aan economische activiteit, maar kent ook een sterke landschappelijke kwaliteiten. De gemeente wil de economische kwaliteit in het gebied een impuls geven en tegelijkertijd de ruimtelijke kwaliteiten van het gebied toegankelijk maken. Zowel voor autoverkeer, maar misschien meer nog wel voor langzaam verkeer.
De verkeersader Zutphenseweg in het gebied Poort van Deventer vormt een belangrijke schakel binnen het verkeersnetwerk van Deventer en is in de spitsen het drukste wegvak van Deventer. Plannen om het gebied te transformeren hebben niet alleen impact op de (auto)bereikbaarheid van de Poort van Deventer, maar ook op die van de hele stad. Voor de ontwikkeling van de stad als geheel is het van belang dat de verkeerskundige structuur wordt verbeterd zodat Deventer aantrekkelijk blijft, zowel voor bewoners en bezoekers van de stad als voor huidige en toekomstige bedrijven. Het kruispunt tussen de Zutphenseweg en de Visbystraat/Teugseweg zit in de huidige situatie tijdens de spitsperiodes al aan zijn maximumcapaciteit. Hierdoor ontstaat regelmatig filevorming. Daarom zijn nieuwe economische ontwikkelingen in de Poort van Deventer, die leiden tot een grote toename van verkeersbewegingen, zonder ingrepen niet mogelijk. Bij een toename van verkeer versterkt dit effect en nemen opstoppingen voor het kruispunt in aantal en intensiteit toe.
Om de stad op lange termijn bereikbaar te houden, is het noodzakelijk infrastructureel in te grijpen. Er zijn verkeerskundige deelopgaven in en om het gebied uitgewerkt, die het verkeerskundig systeem als geheel flexibeler maken en capaciteit toevoegen voor alle vervoersstromen. Deze deelopgaven creëren bovendien economische kansen in het gebied.
IJsselfront Noord en Zuid
De komende jaren is de infrastructuur binnen het IJsselfront, onder te verdelen in Noord (Rembrandtkade en omgeving), Centrum (Welle-Kapjewelle) en Zuid (Zutphenseweg en omgeving), toe aan een opwaardering. Met enige regelmaat worden hier vragen over gesteld door bewoners, raadsleden, de fietsersbond en ander stakeholders in onze stad met betrekking tot de inrichting en het beheer/onderhoud van dit gebied.
Op 10 juli 2024 heeft de raad een motie aangenomen om IJsselfront Noord de hoogste prioriteit te geven en hiervoor €3 miljoen te gaan reserveren.
In de MJOP-MIND 2024-2027 staan met name de aanpak voor de delen IJsselfront Noord en Zuid gepland. De dekking voor puur het onderhoud is aanwezig maar voor aanpassingen in de (her)inrichting zijn geen middelen beschikbaar. Dit geldt uiteraard ook voor het middendeel van het IJsselfront. De verwachte uitgaven voor IJsselfront Noord en Zuid worden, bovenop hetgeen gepland in MJOP-MIND 2024-2027, geraamd op €6 miljoen.
We kijken of er mogelijkheden voor cofinanciering zijn in de vorm van meekoppel kansen, provinciale subsidies etcetera. Het gehele IJsselfront moet infrastructureel en qua inrichting/beheer wel als een geheel beschouwd worden maar wat betreft de uitvoering kan er wel gefaseerd voeren en de financiering kan dus ook gespreid worden over de jaren (na 2028).
Grondexploitaties Wechelerhoek en Zandweteringpark onrendabele top
Naar verwachting is er voor de verwerving van gronden in totaal een bedrag nodig van ca. €28 miljoen euro. Waarschijnlijk is afwaardering van de gronden voor de Zandweteringszone direct noodzakelijk. Dit betreft een bedrag van €2,7 miljoen euro. Voor de verwerving van de ontwikkelgebieden zal het aankoopbedrag afgewaardeerd moeten worden met €11 miljoen. Dit betekent dat er uiteindelijk effectief een bedrag voor aankoop benodigd is van €13,7 mln.
Programma Fiets
Het college heeft het programma fiets vastgesteld voor de periode 2021-2025. De afgelopen jaren is veel energie gestoken in het op peil brengen van het fietsnetwerk omdat de fiets hét vervoermiddel is voor in en buiten de gemeente. Binnen de meerjarenprogrammaring van zowel wegonderhoud als investeringen op gebied van infrastructuur, heeft de fiets altijd een prominente plek. Vanzelfsprekend betekent het inpassen van fietsinfrastructuur in de bestaande, soms historische omgeving ook het doen van compromissen.
Er ligt een grote opgave om de lijn van de afgelopen jaren voort te zetten en bij voorkeur zelfs een impuls te geven. De ambitie om in toekomst ‘dé slimme gemeente van Overijssel op gebied van positieve gezondheid en duurzame bereikbaarheid’ te worden vraagt om een schaalsprong in kwaliteit en investeringen. De focus ligt hierbij op de fiets in het economisch verkeer. Fietsen moet vanzelfsprekend worden naar werk, winkel en school. De kracht van het fietsbeleid ligt in de combinatie van maatregelen, op fysiek vlak én in gedrag, gebruikmakend van ontwikkelingen op gebied van intelligente verkeerssystemen en datagebruik. De fiets als hoofd-, voor- en natransport kan, al of niet in de vorm van deelmobiliteit, de logische stap worden naar een duurzaam bereikbare en gezonde Deventer samenleving. De totale ongedekte investering, bedraagt €70,65 miljoen. De grootste opgaven uit deze lijst zijn:
• Fietspad spoorbrug IJssel
• Fietsbrug IJssel F1 parallel langs A1
• Spoor- en wegkruising Siemelinksweg langs Schipbeek
• Fietsverbinding Wechelerhoek - Tunnel Henry Dunantlaan
Derde IJsselbrug
Willen we Deventer ook in de toekomst bereikbaar houden, dan heeft de hoofdwegenstructuur van Deventer aandacht nodig. Onze ambities, waaronder woningbouw, hebben een behoorlijk effect op de mobiliteitsopgave. Daarom gaan we kijken naar de bijdrage die een derde IJsselbrug op langere termijn zou kunnen leveren. Gecombineerd met twee goed functionerende verkeersaders (Hanzetracé en N348) zal dit de binnenstad ontlasten. Daarmee ontstaat er op termijn ruimte voor infrastructurele maatregelen elders in de stad, bijvoorbeeld de afweging om de Welle af te waarderen en meer bij de binnenstad te betrekken.
Deze ambitie kan niet los gezien worden van de regionale verstedelijkingsstrategie Stedendriehoek en de ontwikkelingen binnen de gemeente Voorst. Hierin willen we gezamenlijk optrekken.
Definitieve besluitvorming hierover wordt voorzien bij de Omgevingsvisie Deventer.
Reserve Groei van Deventer
Ter dekking van de investeringen op de strategische investeringsagenda is de bestemmingsreserve Groei van Deventer gevormd. Bij deze perspectiefnota wordt voorgesteld om €10,7 miljoen te storten in deze reserve ten laste van de generieke weerstandsreserve. Hiermee kan een deel van de investeringen worden gedekt, maar de investeringsopgave vraagt in relatie tot de beschikbare investeringsruimte om keuzes in- en prioritering van investeringen.
De tijdshorizon waarin de investeringen tot uitvoering komen loopt uiteen van tussen nu en 5 jaar naar 10 jaar en verder. Dit geeft tijd om te sparen voor de toekomstige investeringen. De komende jaren is het van belang om de bestemmingsreserve groei van Deventer in lijn te brengen met de investeringsbehoefte. Daarnaast blijven we zoeken naar kansen voor
(co-)financiering door derden en/of subsidies. De nog te dekken bedragen komen uiteindelijk niet volledig ten laste van de gemeente Deventer. We onderzoeken strategisch welke investeringsopgaven (deels) in aanmerking komen voor provinciale-, rijks- en of Europese subsidie en bijdragen.
Prioritering en agendavorming
Ten behoeve van het opstellen van de meerjarenbegroting 2026-2029 wordt de raad gevraagd richting te geven voor de afweging. De criteria waar langs de prioritering van investeringen plaatsvindt zijn:
- Strategische relevantie voor de groei van Deventer;
- Kansen voor cofinanciering;
- Financiële haalbaarheid.
Het college stelt op basis van deze criteria in ieder geval voor de investeringsopgaven waarvoor de versnellingsgelden zijn verkregen te prioriteren (afmaken waarmee je bent begonnen). Dit betreft de investeringen Centrum en schil en Keizerslanden.
Ten aanzien van de investeringen Centrum en schil hebben we te maken met een aantal mutaties in de ramingen waardoor het totale investeringsbedrag is toegenomen.
Indexeringsverschil
De investeringen waarvoor we versnellingsgelden ontvangen zijn oorspronkelijk geraamd in 2021/2022. Het Rijk heeft het volledige bedrag in 2 tranches overgemaakt aan de gemeente Deventer. Onze co-financiering zit in de reserves ‘Bovenplanse infrastructuur Centrumschil’ en ‘Bovenplanse infrastructuur Keizerslanden’. Conform de gemeentelijke begrotingsregels worden vooruitbetaalde ontvangsten en reserves niet geïndexeerd. Dit betekent dat er in de loop der jaren een indexeringsverschil ontstaat. Voor het gebiedsprogramma Centrumschil bedraagt dit verschil per 1-1-2026 ongeveer € 6 mln.
Scope – wijziging
Bij 3 investeringsopgaven speelt er een scope-wijziging.
Tunnel onder het spoor
Bij de aanvraag was ervan uitgegaan dat wij een bijdrage zouden doen aan ProRail voor een tunnel onder het spoor inclusief opgangen naar de perrons. Ondertussen is duidelijk geworden dat ProRail zich richt op een verbreding van de bestaande reizigerstunnel in het stationsgebouw. Dit betekent dat wij een eventuele tunnel volledig zelfstandig moeten financieren.
Mobiliteitshub Roto
Bij de aanvraag was ervan uit gegaan dat wij een bijdrage zouden doen in de onrendabele top van een stadshub bij de ontwikkeling van het Roto terrein. Vanuit het mobiliteitsplan binnenstad & periferie is de behoefte dat wij zelf beschikken over deze mobiliteitshub om verder uitvoering te kunnen geven aan ons mobiliteitsbeleid. Daarnaast zijn de financiën rondom de ontwikkeling anders geworden als gevolg van verkoop van de gronden aan een nieuwe ontwikkelaar. Uiteindelijk betekent dit dat we de hub in eigendom moeten krijgen, hetgeen een forse aanvullende investering vraagt.
Fietsenstalling binnenstad
Door de ambities rondom duurzame mobiliteit en het STOMP-principe is de behoefte aan aantal fietsparkeerplekken gestegen. We gaan nu uit van een meerlaags gebouwde voorziening.
De indexering en scope wijziging maakt dat bovenop de reeds gereserveerde middelen voor Centrum en schil aanvullende dekking nodig is. Op dit moment is dit geraamd op €21,3 miljoen. Echter bestaat er een kans op aanvullende co-financiering vanuit het Rijk. De gemeente Deventer is in gesprek met het Rijk voor een 2e tranche versnellingsgelden (WoMo-middelen). Het Rijk heeft hiervoor € 2,5 miljard gereserveerd. In 2025 moeten we hiervoor een propositie maken. Op dit moment lijken de investeringen rondom het station het meest kansrijk. De WoMo kan gaan tot een financiering van 65%. Aan eigen middelen is dan 35% nodig van het nog te dekken bedrag. De tunnel onder het spoor lijkt in dit kader op korte termijn het meest kansrijk.
Momenteel is er nog geen zekerheid ten aanzien van aanvullende co-financiering vanuit het Rijk waardoor de reserve Groei van Deventer nog niet op het noodzakelijke niveau is om de geprioriteerde investeringen te dekken. Echter de volledige investeringen vinden niet direct plaats in 2026, maar gespreid over de periode 2026 – 2030. Dit biedt tijd en ruimte om de reserve te laten groeien naar het gewenst niveau.
Ten aanzien van de onrendabele top voor Wechelerhoek en Haveneiland is het een risico dat de gemeente moet handelen wanneer de kans tot aankoop van grond zich voordoet omdat voorkeursrecht is gevestigd op de gronden. Op het moment dat we gronden aankopen moeten we de onrendabele top afboeken.
Kansen
Het Rijk heeft enkele stimuleringsregelingen rondom woningbouw die een kans bieden. Dit zijn:
- Realisatiestimulans
- Woningbouwimpuls
- Woningbouw-Mobiliteitsmiddelen (WoMo)
Meer informatie
Realisatiestimulans
Realisatiestimulans
Voor betaalbare woningen (koop tot € 405.000, of sociale- of middenhuur) waarvoor de bouw start vanaf 2026 kan de gemeente een vaste bijdrage krijgen van € 7.000 per woning. Er komen ook aanvullende middelen voor woningen voor ouderen en kwetsbare gebieden. Details nog niet bekend. Aanvragen kunnen pas in 2026 worden ingediend. Woningen die al onder een andere Rijksregeling vallen, komen niet voor de Realisatiestimulans in aanmerking.
De realisatiestimulans is een mogelijke dekking voor de strategische investeringsagenda. Op het moment dat deze regeling concreet wordt en Deventer middelen krijgt toegekend volgt een voorstel ten aanzien van de bestemming van deze middelen.
Qua prioritering zou de onrendabele top van de ontwikkeling Wechelerhoek als eerst in aanmerking komen voor dekking.
Woningbouwimpuls
Woningbouwimpuls
De Woningbouwimpuls (WBI) is voor complexe woningbouwprojecten met een aantoonbaar publiek financieel tekort. Het instrument richt zich op het verkleinen van de onrendabele top dat ontstaat doordat de publieke opbrengsten uit het kostenverhaal, grondverkoop en de Realisatiestimulans niet toereikend zijn om de noodzakelijke publieke investeringen te dekken en dus het risico bestaat dat een project niet of veel later gerealiseerd wordt. Ten opzichte van vorige openstellingen ligt de lat nog hoger voor wat betreft complexiteit, omdat de Realisatiestimulans voor de ‘regulier complexe projecten’ is. Dus alleen als die € 7.000 niet zou voldoen, is de WBI een optie.
De bijdrage is voor kosten voor de infrastructurele ontsluiting, verlaging van de stikstofdepositie, bodemsanering en uitplaatsing van (bedrijfs)activiteiten. Minimaal 50% van de woningen dient betaalbaar te zijn, de bouw mag nog niet zijn gestart maar binnen afzienbare tijd opgestart kunnen worden.
De openstelling van de regeling is waarschijnlijk komend najaar. Op dit moment is de regeling nog niet definitief, dus wijzigingen zijn nog mogelijk.
Qua complexiteit zou de onrendabele top van de ontwikkeling Haveneiland mogelijk in aanmerking komen voor de Woningbouwimpuls.
WoMo middelen
WoMo middelen
Het kabinet trekt vanaf 2026 €2,5 miljard extra uit voor het WoMo-programma (Woningbouw en Mobiliteit), bedoeld om de bereikbaarheid van nieuwe woningbouwlocaties en de aanleg van hoofdinfrastructuur te verbeteren. Het doel is om de realisatie van voldoende (betaalbare) woningen te ondersteunen. Deze extra middelen zijn bedoeld om de ontsluiting en bereikbaarheid van nieuwe woningen en woningbouwlocaties te verbeteren, waardoor de realisatie van voldoende woningen mogelijk wordt.
In het najaar 2025 wordt op basis van ingediende proposities dit budget landelijk verdeeld.
De gemeente Deventer zet hierbij in op de noodzakelijke investeringen rondom het station Deventer als bovenregionaal ov-knooppunt en aanvullende infrastructurele investeringen bij Keizerslanden. Het gaat hierbij om gemeentelijke opgaven en wensen zoals de tunnel onder het spoor naar voorstad, verbeteren fietsbereikbaarheid van het station vanuit de regio (verbreden fietspad spoorviaduct), diverse tunnels en de ondergrondse parkeergarage singelgracht, maar ook om projecten van ProRail zoals de realisatie van een 4e perron, een nieuwe fietsenstalling aan de achterzijde en het geluidsarm maken van de stalen spoorviaducten.
De bijdrage is voor kosten van nieuwe of opwaardering van bestaande infrastructurele ontsluiting van nieuwe woningen. De maximale bijdrage bedraagt 65%.
Voorportaallijst investeringen
Bij de voorportaallijst gaat het om investeringen die niet binnen de kaders van de SIA passen waarvoor op dit moment geen geld beschikbaar is.
- Energietransitie en warmtetransitie
- Verkabeling Diepenveen en Colmschate
- Vergroten capaciteit sluiscomplex
- Vastgoed verduurzaming
- Vastgoed de Ulebelt
- Waterveiligheid en maatregelen IJssel (richting 2050)
- Hoogwaterkering binnenstad